Ədalətli rəqabətin şərti olan bərabər və şəffaf fiskal mühitin təmin olunması istiqamətində vergi qanunvericiliyinə edilmiş dəyişikliklərlə 1 yanvar 2020-ci il tarixdən Vergi Məcəlləsinə əmtəəsiz əməliyyat və riskli vergi ödəyicisi anlayışları daxil edilib.
Riskli vergi ödəyicisi- Nazirlər Kabinetinin təsdiq etdiyi meyarlara cavab verən, o cümlədən əmtəəsiz və (və ya) riskli əməliyyatlar aparan şəxsdir. Vergi ödəyicisinin riskli vergi ödəyicisi olması, habelə riskli vergi ödəyiciləri siyahısından çıxarılması barədə qərar İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən qəbul
- Əmtəəsiz əməliyyatlar aparılması nədir – Yoxlama zamanı və ya yoxlamaya qədər olan dövr ərzində aparılan riskli əməliyyatların gizlədilməsini təmin etmək üçün faktiki olaraq mal,iş və xidmət təqdim etmədən sənəd üzərində həyata keçirilən əməliyyatlar hesab
- Nümunə A MMC anbarında olan 10 min manatlıq malları elektron qaimə faktura olmadan əldə etmişdir. Həmin malların rəsmiləşdirilməsi üçün C MMC dən anbarında olan mallara uyğun olaraq qaimə tələb etmişdir. C MMC faktiki olaraq bu malları satmadan yalnız E-qaimə faktura üzrə hərəkət edirsə, aparılan əməliyyat əmtəəsiz dövrüyyə-risk meyarıdır.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2020-ci il 28 iyul tarixli 265 nömrəli Qərarı ilə “Riskli vergi ödəyicisinin, o cümlədən riskli əməliyyatların Meyarları”təsdiq edilib. Qərara əsasən, aşağıdakı meyarlardan ən azı birinə cavab verən vergi ödəyicisi riskli vergi ödəyicisi hesab olunacaq:
- riskli əməliyyatlar aparan şəxs olduqda;
- aparılmış vergi nəzarəti tədbirləri çərçivəsində vergi ödəyicisinin əmtəəsiz əməliyyatlar aparması aşkar edildikdə;
- idxalatçının, istehsalçının və ya idxalatçı olmayan ticarət fəaliyyəti həyata keçirən şəxsin vergi orqanında qeydiyyatda olan anbarı (o cümlədən icarəyə götürdüyü anbarı) və ya digər təsərrüfat subyekti (obyekti) olmadıqda və yaxud qeydiyyatda olan anbarın və ya digər təsərrüfat subyektinin (obyektinin) sahəsi ilə idxal və ya əldə edilən malların həcmi uyğunluq təşkil etmədikdə (digər şəxslər üçün sifariş əsasında gətirilən və bilavasitə sifarişçilərə təhvil verilən mallar və hər bir sifarişçi üzrə sifarişin məbləği barədə məlumatların vergi orqanına təqdim edildiyi hallar istisna olmaqla);
- vergi ödəyicisi tərəfindən əldə edilmiş və fəaliyyət növünə (fəaliyyət növlərinə) uyğun olmayan malların (vergi ödəyicisi tərəfindən öz təsərrüfat fəaliyyətində istifadə edilməsi üçün əldə etdiyi ofis ləvazimatları, inventar və digər bu kimi aktivlər istisna olmaqla) vergi nəzarəti zamanı sənədləşdirilmədən təqdim olunması aşkar edildikdə;
- vergi ödəyicisinin satış məqsədləri üçün son 6 ay üzrə (vergi ödəyicisinin malların mövsümi xarakterindən asılı olaraq, habelə əvvəlcədən sifariş edilən və müqavilədə (razılaşmada) müəyyən edilən müddətdə təhvil verilməsi nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla) idxal etdiyi və ya əldə etdiyi malların həcmi onun müvafiq dövr üzrə dövriyyəsindən azı 3 dəfə artıq olduqda;
- yuxarıda qeyd edilmiş meyarlar üzrə riskli vergi ödəyicisi olan fiziki şəxsin icra orqanının rəhbəri və ya təsisçisi olduğu hüquqi şəxs;
- yuxarıda qeyd edilmiş meyarlar üzə riskli vergi ödəyicisi olan hüquqi şəxsin icra orqanının rəhbərinin və ya təsisçisinin təsis etdiyi və ya icra orqanının rəhbəri olduğu hüquqi şəxs;
- beşdən çox hüquqi şəxsin icra orqanının rəhbəri olan fiziki şəxslər və onların icra orqanının rəhbəri olduğu hüquqi şəxslər.
Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərara əsasən, vergi ödəyicisinin apardığı aşağıdakı əməliyyatlar riskli əməliyyat hesab edilir:
vergi ödəyicilərinin təqdim etdiyi elektron qaimə-fakturalarda aldığı və ya idxal etdiyi mal çeşidlərindən fərqli mal çeşidlərinin göstərildiyi aşkar edildikdə;
Nümunə:
Fərdi sahibkar olan Əliyev Əli alınan mallar üzrə anbarında aşağıdakı ad və kodda mal vardır:
Malın adı: Kələm
Malın kodu: 0704909000 Malın miqdarı: 10 ton
Sahibkar burada qeyd olunan kod və addan fərqli kod və ad seçib mal təqdim etməsini həyata keçirdiyi təqdirdə aparılan əməliyyat riskli əməliiay hesab ediləcəkdir.
- vergi ödəyicilərinin aldığı və ya idxal etdiyi malların həcmindən artıq həcmdə mallar təqdim etməsi halı aşkar edildikdə (artıq həcmdə təqdim edilmiş mallara münasibətdə).
1 ci nümənin davamı olaraq qeyd edim ki, göstərilən 10 ton kələmdən artıq miqdarda mal təqdim edilməsi həyata keçirildiyi təqdirdə məsələn 11 ton bu əməliyyatda riskli əməliyyat çərçivəsinə daxil ediləcəkdir.
Qeyd edək ki, riskli vergi ödəyicisi statusunu daşıyan vergi ödəyicilərinə, habelə əmtəəsiz və riskli əməliyyatlar apararaq vergidən yayınan vergi ödəyiciləri ilə bağlı Vergi Məcəlləsində bir sıra məhdudlaşdırmalar nəzərdə tutulur. Belə məhdudlaşmalara aşağıdakılar aiddir:
- Əmtəəsiz əməliyyatlar üzrə yaranan vergi öhdəlikləri benefisiar şəxsin (faydalanan şəxsin) üzərinə qoyulur;
- Əmtəəsiz əməliyyatlar çərçivəsində əldə olunmuş sənədlər gəlirdən çıxılan xərcləri təsdiq edən sənəd hesab edilmir;
- Əmtəəsiz və riskli əməliyyatlar çərçivəsində aparılan əməliyyatlar üzrə ödənilmiş ƏDV-nin əvəzləşdirilməsinə yol verilmir;
- Riskli vergi ödəyiciləri barədə məlumat kommersiya və (və ya) vergi sirri olmayan məlumat hesab edilir;
- Vergi ödəyicisi riskli vergi ödəyicisi meyarına uyğun gəldiyi halda, bu hal onda növbədənkənar səyyar vergi yoxlamasının və operativ vergi nəzarəti tədbirinin aparılmasına əsas verir;
- Vergi ödəyicisi riskli vergi ödəyicisi olduğu halda, vergi orqanının vergini onun ödənildiyi tarixədək hesablamaq hüququ vardır;
- Riskli vergi ödəyicisinə münasibətdə vergi öhdəliyinin yerinə yetirilməsi müddəti uzadılmır;
- Riskli vergi ödəyicilərinə münasibətdə artıq ödənilmiş məbləğlər vergi ödəyicisinin fəaliyyəti üzrə vergi nəzarəti tədbirləri tam başa çatdıqdan sonra qaytarılır.
Riskli vergi ödəyici olan şəxsin bu siyahıdan çıxarılması ilə bağlı görməli olduğu tədbirlər:
Nazirlər kabinetinin meyarlarından müəyyən olunduğu kimi riskli vergi ödəyicisi statusunda olan vergi ödəyicilərinin fəaliyyəti məhdudlaşdırılacaq, bu əməliyyatlar nəticəsində qazanılmış mənfəətdən məhrum olacaqdır. Lakin bu siyahıya düşmüş şəxslərin bu siyahıdan çıxarılmaları üçün hansı addımları atmalıdır onlarla tanış olaq:
- Onlayn kargüzarlıq bölməsinə daxil olmuş riskli vergi ödəyicisi olmanız haqqında sənəd təhlil edilməlidir.
- Riskli vergi ödəyicisi olmanıza səbəb olan fakt araşdırılmalı dərhal aradan qaldırılması ilə bağlı təxirəsalınmaz tədbirlər həyata keçirilməlidir.
Nümunə:
Malın kodu qaimədə səhv yazılıbsa, malın adı səhv yazılıbsa, mal anbarı qeydiyyata alınmayıbsa və s. dərhal bunlarla bağlı tədbirlər görməli və vergi orqanını məlumatlandırmalısınız.
- Dövlət Vergi Xidmətinin haqsız olduğu qənaətinə gəlmisinizsə bu zaman öz mövqeyinizi əsaslandırmalı, haqsız olaraq salındığınız siyahıdan dəlillərlə birlikdə çıxarılması ilə bağlı vergi orqanına müraciət etməlisiniz.
Riskli vergi ödəyicisi siyahısından çıxarılmaq üçün müraciət İqtisadiyyat Nazirliyinə edilir. Aparılan araşdırmalar nəticəsində yeni dövr üçün riskli əməliyyat meyarları təsdiqini tapmazsa bu zaman siz riskli vergi ödəyiciləri siyahısından çıxarılmış olacaqsınız.
Riskli vergi ödəyici olan şəxslər barəsində vergidən yayınma halları ilə bağlı əsaslı məlumatlar olduğu üçün növbədənkənar səyyar vergi yoxlaması və ya opertaiv vergi nəzarəti başladıla bilər.
Müəllif: Kamal Hüseynzadə
