İki toplunun ortalaması arasındakı fərq iki metodla test edilir:
- σ1 və σ2 naməlumdur və fərz edilir ki, bir-birinə bərabərdir.
Fərziyyələr:
- Seçmələr təsadüfi və müstəqil şəkildə seçilmişdir.
- Hər iki toplu normal paylanmaya sahibdir və ya hər iki seçmənin sayı 30-dan çoxdur.
- Hər iki toplunun standart kənarlaşması naməlumdur və bir-birinə bərabər olduğu fərz edilir.
Bu fərziyələr olduğu təqdirdə, standart kənarlaşmanı (σ) təxmin eləmək üçün biz Sp-dən (toplanmış-dispersiya – Eng. Pooled-Variance) istifadə edəcəyik. Test statistikdə σ naməlum olduğu üçün t testindən istifadə edəcəyik. Sp və tSTAT hesablanması aşağıda göstərilmişdir:
tSTAT-da d.f. = (n1 + n2 – 2) götürülür.
μ1 – μ2 üçün etibarlılıq intervalları aşağıdakı kimi hesablanır:
Misal: fərz edək ki, siz broker şirkətində maliyyə göstəricilərinin təhlili sahəsində çalışırsınız. İki birjada (X və Y birjası deyək) səhmlər üzrə divident gəlirləri arasında fərqin olub-olmadığı sizdən soruşulur. Deyək ki, siz aşağıdakı məlumatları əldə etmisiniz:
Hər iki toplunun normal paylanmaya sahib olduğunu fərz edərək, ortalamalar arasındakı fərqi hesablayaq (a = 0.05):
H0: μ1 – μ2 = 0 və ya (μ1 = μ2)
H1: μ1 – μ2 ≠ 0 və ya (μ1 ≠ μ2)
Test statistik:
tSTAT-ın hansı sahəyə düşdüyünə baxaq və qərar qəbul edək:
a = 0.05
d.f. = 21 + 25 – 2 = 44
Mühim (kritik) dəyər: t = ± 2.0154
tstat = 2.040 > 2.0154 olduğu üçün H0-ı rədd edilir. Belə nəticəyə gəlirik ki, iki birjanın ortalama divident gəlirləri arasında fərq var.
H0-ı rədd etdik, bəs biz 95% əmin ola bilərikmi μ1 > μ2? Bunun üçün biz μ1 – μ2 görə 95% etibarlı interval qurmalıyır.
Deməli, sıfır rəqəmi intervala daxil olan bütün rəqəmlərdən kiçikdir. Buna görə də, biz 95% əminik ki, μ1 > μ2.
2. σ1 və σ2 naməlumdur və fərz edilir ki, bir-birinə bərabər deyil.
Fərziyyələr:
- Seçmələr təsadüfi və müstəqil şəkildə seçilmişdir.
- Hər iki toplu normal paylanmaya sahibdir və ya hər iki seçmənin sayı 30-dan çoxdur.
- Hər iki toplunun standart kənarlaşması naməlumdur və bir-birindən fərqli olduğu fərz edilir.
Bu fərziyələr olduğu təqdirdə, tSTAT aşağıdakı kimi hesablanacaqdır:
tSTAT-da d.f. = v götürülür. v öz isə aşağıdakı düsturun köməkliyi ilə tapılır:
Buradaykən, Sizdən kiçik bir xahişimiz var. Bildiyiniz kimi, biz – “INNAB” komandası olaraq ana dilində peşəkar inkişafı təmin etmək məqsədi ilə məzmun (kontent) yaratmaqla da məşğuluq. İşinə məsuliyyətlə və həvəslə yanaşan komandamız bu işi təmənnasız şəkildə yerinə yetirir. Komandamız məzmunlarımızın daha çox insanların izləməsini görüb daha da motivasiya olur. Bu işdə sizin də dəstəyinizə ehtiyacımız var. Bu postu paylaşmaqla, həmçinin hər baxıb bəyəndiyiniz videoları, məqalələri daha çox insana tövsiyyə etməklə, youtube kanalımıza, bloqumuza, facebook/linkedin/instagram səhifəmizə abunə olmaqla həm bizi motivə edə, həm də peşəkar inkişafınız üçün zəmin yarada bilərsiniz.
